حجت‌الاسلام سید حسین سیدی، شاعر، مداح، مجری و کارشناس «انجمن ادبی رضوی» و سرحلقه «انجمن ادبی ارادت» در گفت‌وگو با قدس ترکیب شعر، موسیقی و صدای دلکش مداح را سبب خلق مداحی‌های ماندگار دانست و درخصوص آفت شنیدن مداحی‌های اربعین نیز هشدار داد.

وی با بیان اینکه درباره مداحی‌ باید به این نکته مهم توجه داشت که این نوحه‌ها ترکیبی از شعر، موسیقی و صدای مداح است، گفت: ممکن است مخاطبان مرثیه،  موسیقی و صدای مداح  را در یک نوحه دوست داشته باشند و آن اثر تبدیل به اثر ماندگاری شود و خود مخاطب هم توجه نداشته باشد که همه عناصر این مداحی درست و حرفه‌ای است. پس در یک مداحی خوب الزاماً فقط شعرش ملاک نیست، ممکن صدای دلکش مداح یا موسیقی خوب یا همه این‌ها با هم، آن اثر را جذاب و دلنشین کرده باشد. گاهی شعر یک مداحی آن‌قدر زیباست که به‌صورت دکلمه هم خوانده شود مخاطب را جذب می‌کند، اما معمولاً مداحی‌های دلنشین و جذاب اربعین هر سه ملاک یعنی موسیقی، شعر و صدای عالی مداح را همزمان با هم دارند.

وی در ادامه افزود: البته من معتقدم گاهی کاری خیلی مطرح و دیده می‌شود، چون خود اهل‌بیت(ع) به آن نظر کرده‌اند. مثل نوای ماندگار «حسین حسین حسین » با نوای محمد الجنامی که سال گذشته پخش شد و به‌شدت مورد توجه قرار گرفت. این اثر آن‌طور که مداح محمد الجنامی می‌گوید اصلاً قرار بوده به‌گونه‌ای دیگر تولید شود؛ ولی این‌طور خلق شده و بر دل‌ها نشسته‌است. گاهی می‌بینیم مداحی چند زبانه است، شعر ظاهراً همه عناصرش درست است و... ولی مداحی به دل نمی‌نشنید.

صرف دو یا چند زبانه بودن امتیازی برای مداحی نیست

این شاعر اهل بیت(ع) با بیان اینکه مداحی‌های اربعین معمولاً با موسیقی ترکیب می‌شوند، ادامه داد: موسیقی زبان مشترک همه ملت‌هاست. ولی شعر مثل موسیقی، زبان بین‌المللی ندارد. گاهی این زیبایی مداحی به‌خاطر موسیقی است نه هیچ عامل دیگری.

بعضی ملودی‌ها ظرفیت تولید مداحی چند زبانه را دارند مثل نزار القطری. مداحی‌های او می‌توانند دو زبانه هم باشند. اما اگر ملودی‌هایی که مورد پسندمخاطب نیست را وارد مداحی کنیم موفق نمی‌شود. اگر اصول چندزبانه بودن رعایت شود مداحی جذاب می‌شود، ولی من دیده‌ام مداحی‌های چند زبانه‌ای که اتفاقاً دیده نمی‌شوند اما برعکس مخاطب فارسی زبان کارهای عربی که ترجمه‌اش را هم نمی‌داند، می‌پسندد؛ پس صرفاً دو یا چند زبانه بودن امتیازی برای مداحی محسوب نمی‌شود.

در اربعین، زائر میهمان ناخوانده نیست

وی با بیان اینکه در مداحی اربعین، زائر سریع‌تر با نوحه همذات‌پنداری می‌کند، گفت: مداحی برای روح تشنه زائر یک بهانه است؛ به‌قول شاعر «ای بهترین بهانه برای گریستن».

در اربعین مداح‌ها چیزی را می‌گویند و شرح می‌دهند که زائر اربعین با چشم می‌بیند. در جاده‌های اربعین، زائر از قبل روحش آماده‌ است و میهمان ناخوانده نیست. زائر دارد در جاده‌های اربعین قدم می‌زند مداح می‌گوید: «قدم قدم با یه علم… ایشاالله اربعین میام سمت حرم».

این زبان حال زائر و همذات‌پنداری او با آن فضا بوده و گاهی شرح آن چیزی است که برای خود انسان اتفاق می‌افتد. به قول شاعر: «لطفی که کرده‌ای تو به من مادرم نکرد/ ای مهربان‌تر از پدر و مادرم حسین».

زائر با خودش فکر می‌کند می‌گوید چه راست می‌گوید شاعر؛ من چنین حسی به امام حسین(ع) دارم.

هشدار: در دام عادات نیفتیم

سیدی با هشدار درباره اینکه مبادا مخاطبان مداحی‌های اربعین در دام عادات گرفتار شوند، افزود: آفت شنیدن مداحی این است که به مداحی عادت کنیم و صرفاً گوش دهیم یعنی رشد معرفتی در این شنیدن نباشد. شورهای سنگین بدون معرفت؛ این اصلاً جالب نیست.

حس و حال خوب به اضافه معرفت، دو بالی هستند که با هم ما را رشد خواهند داد. اگر زائر معرفت بیشتری داشته باشد، کیفیت زیارت بهتر می‌شود و آن مداحی گوش دادن هم معنا پیدا می‌کند و سفر اربعین به یک سفر کامل  برای زائر تبدیل می‌شود.

صدیقه رضوانی نیا